er ne kadar besinlerin neden olduğu düşünülen her türlü olumsuz etkiyi besin alerjisi olarak adlandırsak da, bu aslında doğru değil. Tanımlamayı doğru yapabilmek için ne olduğunu da iyi bilmek gerekiyor. Küçük çocukların %5’inde görülen besin alerjisinin, erişkinlerdeki görülme sıklığı %1’den de az.
Besin alerjisi nedir
Genelde besinlerin bizzat kendilerinin ya da besinlerle birlikte alınabilecek başka etkenlerin, immünolojik ya da immünolojik olmayan mekanizmalarla oluşturabileceği her türlü anormal tabloyu, besin reaksiyonlarıdır.
Besin reaksiyonları nelerdir
Besin reaksiyonlarını iki gruba ayırabiliriz:
Birinci grup herhangi bir alerjenin ve savunma sisteminin aşırı reaksiyonunun söz konusu olmadığı, diğer mekanizmalarla oluşan, anormal yanıtların bulunduğu “besin intoleransı” olarak nitelendirilen gruptur. İkinci grup ise; immünolojik yani savunma sistemi aracılığıyla besinlere gösterilen aşırı duyarlılık reaksiyonlarıdır.
Belirtileri nelerdir
Besin alerjileri vücutta birçok farklı bölgede çeşitli belirtiler gösterir. Bunları sınıflandırdığımızda;
Deride: Kaşıntı, yanma, kızartı, ateş, üşüme, karıncalanma, terleme, ürtiker, su toplayarak kabarma, kırmızı lekeler, sivilceler.
Kulak-burun-boğazda: Burun tıkanıklığı, hapşırma, burun kaşıntısı, burnun devamlı akması. Boğazdan akıntı, boğazda ağrı, kuruluk veya gıcık, damaklarda kaşıntı, kuru öksürük. Kulaklarda çınlama, tıkanma, ağrı, orta derecede sağırlık, baş dönmesi ve dengesizlik.
Gözlerde: Görmede bulanıklık, gözlerde ağrı, sulanma, şaşılık, ışıklardan rahatsız olma, göz kapağında seğirme, kaşıntı, kızarma ve şişme.
Solunumda: Nefes darlığı, hırıldama, öksürük, bronşlarda mukus oluşumu.
Kardiyovaskülerde: Kalpte çarpıntı, nabız hızının artması, düzensiz nabız, kızarma, solgunluk, ateş, üşüme, karıncalanma, ellerde kızarıklık veya morarma, bayılma, omurlarda ağrı.
Sindirim sisteminde: Ağızda kuruluk, tükürük salınımında artma, pamukçuk oluşumu, dilde acılık, diş ağrısı, geğirme, midede yanma, hazımsızlık, bulantı, kusma, yutmada zorluk, karında gurultu, ağrı, kramplar, ishal, rektumda kaşıntı veya yanma.
Genitoürinerde: Sık, ağrılı idrara çıkma, idrarını kontrol edememe, vajinal kaşıntı veya akıntı.
Kas iskelet sisteminde: Yorgunluk, kas zayıflıkları, eklem ve kaslarda ağrı, gerginlik, göğüs ağrısı, sırt ağrısı, boyun kaslarında spazm.
Sinir sisteminde: Baş ağrısı, migren, devamlı uyku hali, sersemlik, yavaşlık, durgunluk, donukluk, keyifsizlik, ciddiyet, ağlama nöbetleri, gerginlik, anksiyete, hiperaktiflik, huzursuzluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu, gülme, kendini diğer insanlardan farklı hissetme, kelimeleri, isimleri ya da numaraları unutma, kekelemek.
olmak üzere ayrılmaktadır.
Alerjiyi tetikleyen besinler
İnsanlar doğduktan sonra yaşamları boyunca binlerce farklı besin ile karşılaşmaktadırlar. Bu besinlerin içerisinde besin öğesi dediğimiz daha küçük yapı taşları mevcuttur.
Bunlar; protein, yağ, karbonhidrat, su, vitamin ve minerallerdir. Hazır gıdalarda ise tüm bu besin öğelerine ek olarak gıda katkı maddeleri eklenmektedir. Besin öğeleri arasında alerjiye yol aça maddeler genellikle protein yapısındadır.
İnsanlarda sıklıkla alerjiye neden olan besinler ise şunlardır:
İnek sütü, yumurta, balık ve kabuklu deniz ürünleri, kabuklu ve yağlı kuruyemişler (fındık, fıstık gibi), tahıllar, etler, meyveler, sebzeler, kuru baklagiller, baharatlar ve çeşni vericiler, çikolata, bal ve bazı içecekler. Süt ve yumurta gibi bazı besinler, meyve ve sebzelere göre daha sık alerjik reaksiyona neden olur. Yer fıstığı ve ağaç fıstığı diğerlerine göre daha ciddi reaksiyonlara sebebiyet verir. Bazı besinler özellikle erken çocukluk döneminde alerjik reaksiyonlara neden olurken (12-24 ay inek sütü alerjisi), bazıları ise hayat boyu devam eder (fıstık alerjisi gibi).
Katkı maddeleri besin alerjisini tetikliyor
Besinlerin işlenmesi sırasında çeşitli amaçlarla teknolojik olarak katkı maddeleri katılmaktadır. Bu maddeler ya koruyucu, ya şekillendirici, ya renklendirici ya da tatlandırıcı olarak konulmaktadır. Bu katkı maddelerini belirten etiketlerin üzerinde E ile başlayan kod numaraları bulunur. “E” katkı maddesinin Avrupa Birliği’nde onaylandığını gösterir.
Besin üretim teknolojilerindeki gelişmeyle birlikte, ürünlere eklenen farklı katkı maddelerinin, çeşitli alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir. Bunlar arasında önemli yer alan sülfitler çok sayıda yiyecekte (turşu, patates cipsi), alkollü içecekte ve ilaçta bulunur. Astımlı hastaların %5’inde sülfitlerin yenilmesi sonucunda ciddi nefes darlığı oluşmaktadır.
Bu atakların dışında, kişilerde ağızda, deride kızarmaya ve kaşıntıya neden olmaktadır. Katkı maddesi olarak kullanılan monosodyum glutamat doğal olarak bazı besinlerde bulunabileceği gibi lezzet artırıcı olarak da besinlere eklenebilir (çorbalarda, hazır et ve tavuklarda). “Çin lokantası sendromu” denen baş ağrısı, ensede yanma, göğüste baskı hissi, terleme ve ürtiker gibi belirti ve yakınmalara yol açan bir tabloya neden olabilir.
Besin alerjisi ile başa çıkma yolları
Besin alerjisi tanısı aldıysanız, alerjik reaksiyon verdiğiniz besini hayatınızdan çıkarmanız gerekir. Bu önlemin yan sıra dikkat etmeniz gereken bazı püf noktalarının olduğunu da unutmayın. Bir diyetisyene danışın. Diyetisyeniniz, alerji oluşturduğunuz besinle ilgili bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda o besin beslenme planınızda olmadan da besin çeşitliliği sağlamanızda size yardımcı olur.
Besin etiketlerine dikkat edin. Alerjik reaksiyon gösterdiğiniz besin sadece tek tüketildiğinde değil, başka bir besinin içinde yer aldığında da vücudunuzda aynı tepkiler oluşmasına neden olur. Bu nedenle; besin etiketlerini dikkatlice okuyup, alerjik olduğunuz besinin satın alacağınız besinin içinde yer alıp almadığını belirlemelisiniz. Örneğin; süte alerjiniz varsa sütlü çikolatalardan uzak durup, bitter çikolata almanız gerekir.
Etiket okumaktan vazgeçmeyin. Defalarca satın aldığınız bir ürün de olsa, her seferinde etiketi muhakkak gözden geçirmelisiniz. Çünkü besinin içeriği değiştirilmiş olabilir.
