Ülkemizde modern doğum kontrol yöntemlerinin kullanım oranının % 50 olduğunu söyleyen Kadıköy Şifa Sağlık Grubu Ataşehir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Yasemin Yakut, bu oranın Mısır Tunus, Zimbabve ve İran gibi sosyoekonomik olarak bizden daha geri ülkelere kıyasla düşük olduğunu belirtiyor.
Çiftlerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları en doğal haklarıdır.
İstenmeyen, planlanmayan bir zamanda çocuk sahibi olmak çiftlerin ruh ve beden sağlığını tehdit eden sonuçlara neden olabilir. Doğurganlık bilinciyle gebeliği önlemek amaçlı kullanılan yöntemlere doğum kontrol yöntemleri denir. Yöntem tercihinde hekim seçici, ikna edici değil yol gösterici olmalıdır. Tüm yöntemler anlatılarak çiftlerin kullanacakları yönteme birlikte karar vermelerine özen göstermek gerekir.
Yöntem kullanımını etkileyen başlıca faktörler
– Kişilerin doğurganlığa ait planları
– Başka gebelik isteyip istemedikleri
– Gebelik aralıkları ve zamanlaması
– Yönteme ulaşmak için harcanacak para ve zaman
– Yöntemin uygulanmasında duyulabilecek acı ve rahatsızlık
– Yöntemin sürekliliği için gereken malzemenin kolay yada güç bulunması
– Yöntemin olumlu yada olumsuz yönleri
– Geri dönüşümlü olup olmadığı
– Uzun ve kısa süreli etkileri
Kullanım süresince gebelikten korumak, bırakıldığında tekrar gebe kalabilmek, istendiği zaman istendiği kadar çocuk sahibi olmayı sağlamak doğum kontrol yöntemlerinin genel özellikleridir. Modern tıpta doğum kontrol yöntemleri kadınlara ve erkelere ait yöntemler olarak iki grupta özetlemek mümkün olabilir.
Kadınlara ait yöntemler
– Doğum kontrol hapları
– Rahim içi araç
– Aylık ve üç aylık iğneler
– Deri altı implant
– Doğum kontrol halkası
– Kadın kondomu
– Diyafram
– Spermisitler
– Tüp ligasyonu
Erkeğe ait yöntemler
– Prezervatif
– Vazektomi
Doğum kontrol hapı
1960 yılından beri tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Östrojen-progesteron ve sadece progesteron içeren haplar mevcuttur. Rahim iç tabakasının gebeliğe uygun hale gelmesini engelleyerek, rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak rahim içine sperm geçişini önleyip ayrıca yumurtlamayı engelleyerek etki gösterirler. Adet sancılarını azaltmak, adeti düzene sokmak, adet miktarını azaltarak kansızlığı önlemek , rahim ve yumurtalıkta kanserine karşı koruyucu etki gibi ek faydalarında vardır.
Rahim içi araç
Spermin yumurta ile buluşmasını engelleyen bariyer görevi yapan, doktor tarafından rahim içine yerleştirilen T yada Y şeklinde küçük aletlerdir. Gövdesi dediğimiz en uzun kenarda bakır sarmal yada progesteron hormonu içeren silikon bir kapsül olabilir. Uzun süreli koruma sağlar.
Gebeliği önleyici iğneler
Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller. Aylık ve üç aylık iğneler vardır.
Deri altı kapsülleri
Üst kol iç yüzeye deri altına doktor tarafından yerleştirilir. Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler.
Doğum kontrol halkası
Kadının kendisi tarafından vagene yerleştirilen küçük esnek halkalardır. 3 hafta kalır, 1 hafta çıkarılır. Östrojen ve progesteron hormonu içerir ve sistemik dolaşıma geçmediği için tercih sebebi olabilir.
Kadın kondomu
Tek tarafı kapalı ince bir kılıftır. Rahim ağzını örter ve içine sperm geçişini önler.
Diyafram
Şapka şeklinde bir araçtır. Rahim ağzını örterek spermin rahim içine geçişini önler.
Spermisitler
Spermi vagen içinde öldüren, vagen içine yerleştirilen fitil, köpük veya tabletlerdir.
Tüplerin bağlanması
Yumurtanın rahime geçmesini sağlayan yolun ameliyat ile bağlanmasıdır. Geri dönüşümlü değil kalıcı bir yöntemdir.
Prezervatif
Kauçuktan yapılmış esnek ve ince kılıflardır. Spermin vagen içine dökülmesini önler. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma gibi bir avantajı vardır.
Vazektomi
Sperm taşıyan kanallar ameliyat ile bağlanır. Kalıcı bir yöntemdir.
Ülkemizde modern doğum kontrol yöntemlerinin kullanım oranı % 50’dir. Bu oran Mısır (%56,2), Tunus (%53), Zimbabve (%58), İran (%56) gibi sosyoekonomik olarak bizden daha geri ülkelere göre daha düşüktür. Yine aynı ülkelerle mukayese edecek olursak doğum kontrol hapı kullanımı İran’da %18 , Cezayir’de %45,9, Zimbabve’de %43 iken bizim ülkemizde sadece %9’dur. Prezervatif kullanımı ise İran’da %5,6, Zimbabve’de %1,4, Mısır’da %1 iken bizim ülkemizde %19’dur.
Ülkemizde modern yöntem kullanımının yaygınlaştırılması için birçok bilinçlendirme çalışması yapılmaktadır. Ancak ülkemizin üreme oranındaki düşüş ve buna bağlı olarak da ne kadar doğum kontrol yöntemine ihtiyaç duyulduğu konusu ayrı bir haber konusudur.
