Yorgunluk, kişinin kendisinde günlük aktivitelere başlamak için yeterli gücü ve enerjiyi bulamaması, tükenmişlik hissetmesi anlamına geliyor. Bu sorunu tanımlamak için sıklıkla; halsizlik, isteksizlik, güçsüzlük, yıpranmışlık, sıkıntı gibi ifadeler kullanılıyor. Kadıköy Şifa Ataşehir Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. İrfan Berber, “Yorgunlukla anlatılmak istenenin ne olduğunun netleşmesi, sorunun çözümlenmesinde son derece önemlidir” diyor.
Son yıllardaki taramalar Türkiye’de 100 kişiden 55’inin çok yorgun olduğunu gösteriyor. Bu oran İngiltere’de yüzde 38’ken ABD’de yapılan çalışmalarda yorgunluğun getirdiği ekonomik kaybın yıllık 43 milyar doları bulduğu belirtiliyor. Yorgunluğun temelinde 4 unsur bulunuyor. Bunlar şöyle sıralanıyor:
4 UNSURU VAR
* Fizyolojik yorgunluk: Sağlık durumu normal olan kişilerde stres, yetersiz dinlenme, yetersiz uyku, diyet değişiklikleri veya aşırı aktivite durumunda görülüyor. Bu tip yorgunlukla özellikle yaşlı hastalarda karşılaşılıyor.
* Organik yorgunluk: Orta ve ileri yaş hastalarda rastlanıyor. Aile hikâyesi, tam fizik muayene ve yapılan kan ve görüntüleme tetkikleri sonrasında nedeni belirleniyor. Hastalığın tedavisiyle yorgunluk ortadan kaldırılabiliyor.
* Psikojenik yorgunluk: Tüm yorgunlukların yüzde 50’sini oluşturuyor. En çok depresyonla birlikte ve her yaş grubunda oluşuyor. Şiddeti; duygu, düşünce ve stres durumuna paralel olarak değişiyor. Genelde gün içinde azalıyor.
* Kronik yorgunluk sendromu: Yaşlılarda nadir görülüyor. Hastaların yüzde 30’unda organik veya psikolojik neden bulunmuyor. Tanı koyulana dek ‘idiyopatik kronik yorgunluk’ olarak değerlendiriliyor. Motivasyon azlığı, konsantrasyon yetersizliği, güçsüzlük gibi belirtilerle beraber sıklıkla psikomotor yavaşlama görülüyor.
İŞ HAYATI YAVAŞLIYOR
Yorgunluk çoğunlukla bir hastalık bulgusu olmakla birlikte, ‘kronik yorgunluk sendromu’ olarak adlandırılan hastalığın kendisi de olabiliyor. Her türlü bakteriyal, viral ya da parazitik enfeksiyonun, kansızlık ve benzeri kan hastalığının, karaciğer ya da böbrek hastalığının, kandaki vitamin ve mineral eksikliklerinin, hormonal hastalıkların, beslenme ve uyku bozukluklarının sonucunda oluşabiliyor. Özellikle tiroit hormon yetmezliği, böbreküstü bezi yetmezliği, büyüme hormonu yetmezliği ve hipoglisemi gibi hormonal nedenler erken dönemde gözden kaçabiliyor. Yorgunluk halinin, ‘kronik yorgunluk sendromu’ olarak adlandırılması için, tam bir klinik değerlendirme sonrasında; tanımlanamayan, devamlı ve tekrarlayan yorgunluğun yeni ve bilinen bir zamanda başlaması, sosyal yaşamdaki ve iş hayatındaki aktivitelerde yavaşlamaya yol açması gerekiyor. 6 ay üzerinde devam eden durumlar da bu sendromu düşündürüyor.
Kronik yorgunluk sendromu, sürekli ve tekrarlayıcı seyreden ve birçok sistemi etkileyen nedensiz bir hastalık olarak tanımlanıyor. Bu hastalığın, viral bir enfeksiyon tarafından çalışma dengesi bozulan beyin kaynaklı olabileceği, bunun dışında stres ve savunma sisteminde oluşan bozulmayla hedef sapmasının içinde olduğu bir durum olarak kabul edilmesi gerektiği belirtiliyor. Dr. Berber, “Kronik yorgunluk, yatak istirahatiyle geçmediği için sürecin sonu bitkinliğe yol açıyor” diyor.
KRONİK YORGUNLUĞUN BELİRTİLERİ
1-Fiziksel Tükenmişlik Bulguları:
– Başka bir nedene bağlı olmayan, istirahatle geçmeyen, 6 aydan uzun süren, ortalama günlük aktiviteyi en az yüzde 50 azaltacak derecede, sürekli ve tekrarlayıcı fiziksel ve mental bitkinlik hissi.
– Güçsüzlük. Daha önce tolere edilebilen egzersizden sonra oluşan ve 24 saat ya da daha uzun zaman devam eden bir durum.
– Enerji kaybı
– Yıpranma
– Hastalıklara karşı hassaslaşma.
– Baş ağrıları
– Bulantı
– Kas krampları ve miyalji
– Bel ağrıları
– Denge kaybı
– Sindirim sorunları
– Uyku bozuklukları
– Çabuk yorulma
– Hafif ateş ve üşüme
– Boğaz ağrısı
– Boyunda ağrılı lenf bezleri
– Açıklanamayan genelleşmiş kas zayıflığı
– Kaslarda katılaşma
– Geçici eklem ağrıları
– Farenjit
– Bazı hastalarda gribal enfeksiyon benzeri durumlar
2-Duygusal Tükenmişlik Bulguları:
– Işıktan rahatsızlık
– Düşünmede zorluk
– Depresyon ve umutsuzluk
– Unutkanlık
– Göz önünde beneklerin uçuştuğu hissi
– Evde ve işte gerginlik-tartışma artışı
– Kızgınlık
– Net görememe
– Huzursuzluk ve sabırsızlık
– Nezaket ve başkalarına saygı gibi pozitif bulgularda azalma
3-Zihinsel Tükenmişlik Bulguları:
– Doyumsuzluk
– İşi bırakma
– Kendine ve işine karşı negatif yaklaşım
– Hafıza problemleri
– İşi savsaklama
YAPILMASI GEREKENLER
* Dengeli beslenin, fazla kilolarınızdan kurtulun.
* Yaşamı tekdüzelikten çıkaracak uğraşlar edinin.
* Her sabah 10-15 dakika kas gevşetici egzersizler yapın.
* Uyku ritminize dikkat edin ve günlük temponuzu düşürün.
* Tatil fırsatlarını iyi değerlendirin.
* İşyerinde iş yükünü paylaşmaya yönelik çalışmalar yapın.
* Organik nedenler olasılığına yönelik hekim desteği alın.
* Günlük istirahat sürenizi uzatın.
* Gerekirse ilaç ve vitaminlerden yararlanın.
KADINLARIN RİSKİ DAHA YÜKSEK
Kronik yorgunluk sendromu, ‘A tipi agresif’ denilen; hırslı, titiz, mükemmelliyetçi, çabuk sinirlenen, tezcanlı kişilik yapılarında daha çok görülüyor. Kentsel yaşamın ve çalışma yoğunluğunun sonucu olarak özellikle doktorlar, diğer yardımcı sağlık çalışanları, yönetici kadrosu ve ekonomi alanında çalışanlar kendilerini daha yorgun hissediyor. Dr. İrfan Berber, “Kadınlar erkeklerden daha büyük risk taşıyor” diyor.
